Các không gian trực tuyến được chia sẻ đã phát triển mạnh trong đại dịch và có thể trở thành một phần của “metaverse” rộng lớn hơn. Metaverse đang mở ra kỷ nguyên mới, trong đó kiến trúc cũng không nằm ngoài ngoại lệ.
Có thể bạn đã biết, Mark Zuckerberg muốn Facebook trở thành công ty Metaverse. Vào đầu năm nay, Epic Games, công ty phát triển Unreal Engine đã thông báo rằng họ đã hoàn thành tài trợ 1 tỷ để hỗ trợ dài hạn cho Metaverse. Metaverse chắc chắn là từ khóa thông dụng và nóng nhất trong lĩnh vực công nghệ hiện nay.
Trong khuôn khổ bài viết, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ngắn gọn Metaverse là gì, ai sẽ xây dựng nó, tại sao Metaverse lại đóng vai trò đặc biệt đối với kiến trúc sư và cuối cùng, làm thế nào để các nhà thiết kế có thể giữ vai trò quan trọng của mình trong nền kinh tế kỹ thuật số sắp tới?
Metaverse là gì?
Bắt nguồn từ cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snowcrash năm 1992, thuật ngữ Metaverse được đặt ra bởi Neal Stephenson như một sự kế thừa của Internet, tạo thành tầm nhìn cho Stephenson về tương lai gần của sự phát triển thế giới kỹ thuật số.
Bạn có thể hiểu được cuộc sống trong Metaverse như thế nào thông qua những bộ phim như “Ready Player One” hay “Matrix”, nơi tất cả mọi thứ chúng ta có thể tưởng tượng được đều có thể tồn tại và có thể kết nối với Metaverse để kéo dài cuộc sống thực với trải nghiệm phi thường.
Metaverse (vũ trụ ảo/vũ trụ số) là nơi hội tụ của thế giới vật lý, thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR). Với Metaverse, mọi người có thể dạo chơi với bạn bè, làm việc, tham quan các địa điểm, mua hàng hóa và dịch vụ và tham dự các sự kiện.
Ai sẽ xây dựng Metaverse?
Không giống như Metaverse Oasis tập trung trong “Ready Player One”, các cộng đồng công nghệ tin rằng Metaverse phải là một hệ sinh thái mở và có thể tương tác, không bị chi phối bởi bất kỳ công ty nào. Mark Zuckerberg đã nói: “Hy vọng trong tương lai, việc hỏi một công ty có đang xây dựng Metaverse hay không nghe sẽ nực cười như việc hỏi một công ty có dùng internet không?”
Đồng thời, Roblox và Epic Games, những “cổ phiếu khái niệm Metaverse” nhiều nhất hiện nay cũng tin rằng Metaverse phải có các gen phân cấp và tránh bị độc quyền bởi một số thế lực. Người đồng sáng lập Roblox, Neil Rimer đưa ra quan điểm: “Năng lượng xung quanh Metaverse sẽ đến từ người dùng chứ không phải đến từ các công ty”. CEO Tim Sweeney của Epic cũng nhấn mạnh: “Metaverse không đến từ bất kỳ gã khổng lồ nào trong ngành mà là kết tinh của sự đồng sáng tạo của hàng triệu con người. Mọi người đều tự tạo ra Metaverse thông qua việc sáng tạo nội dung, lập trình và thiết kế trò chơi. Các khoản đóng góp cũng có thể tăng thêm giá trị cho Metaverse theo những cách khác nhau”.
Trong nhiều năm, Internet chủ yếu là danh mục 2D với các siêu liên kết, giờ đây nó đã trở nên thú vị hơn với các trải nghiệm 3D, và sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc, mua sắm. Trong đó liệu các kiến trúc sư có thể đóng vai trò định hình và làm phong phú Metaverse hơn?
Tại sao Metaverse lại quan trọng đối với kiến trúc sư?
Bức tranh lớn: Sự trỗi dậy của nền kinh tế kỹ thuật số
Cả thế giới đang chứng kiến một sự chuyển dịch lớn từ nền kinh tế thực sang nền kinh tế kỹ thuật số, và sự tích hợp của 2 nền kinh tế này đã được đẩy nhanh một cách mạnh mẽ từ sau đại dịch toàn cầu.
Chúng tôi đã chứng kiến nhiều cửa hàng bán lẻ truyền thống đóng cửa, các thương hiệu thời trang như Balenciaga chọn ra mắt bộ sưu tập mới nhất của mình trong một trò chơi điện tử. Các chủ sở hữu bất động sản thương mại đang gặp khó khăn khi người thuê chuyển văn phòng hoặc giảm quy mô, trong khi các công ty tổ chức hội nghị trực tuyến như Zoom thành công rực rỡ và bùng nổ trong bối cảnh đại dịch. Dù muốn hay không, Covid 19 đã thay đổi văn hóa làm việc của tất cả, thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử. Một số ngành tiên phong trong việc xây dựng là game, thời trang, Hollywood và tiền điện tử. Sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc tham gia cuộc chơi mới, nếu không, bạn sẽ không còn tồn tại với tư cách là một công ty.
NFT trong nghệ thuật: Sự trỗi dậy của tài sản kỹ thuật số
Các mặt hàng kỹ thuật số đã có hơn 10 tỷ đô thị trường và để các mặt hàng có giá trị thực, lâu dài, chúng phải tồn tại độc lập với một thực thể có khả năng quyết định loại bỏ hoặc vô hiệu hóa mặt hàng đó bất cứ lúc nào. Đó là lý do tại sao NFT (Mã thông báo không thể thay thế), ứng dụng mới nhất trong công nghệ blockchain xuất hiện trên thị trường. Không thể thay thế có nghĩa nó là duy nhất. Do đó, giá trị của NFT được hiểu là chứng nhận việc tạo ra sản phẩm kỹ thuật số là duy nhất. Và sự sáng tạo kỹ thuật số đó có thể là bất cứ thứ gì, bao gồm cả kiến trúc kỹ thuật số. Nghệ sĩ Krista Kim ở Toronto đã bán ngôi nhà kỹ thuật số đầu tiên được NFT hỗ trợ với giá hơn nửa triệu đô. Chi phí này cao hơn một ngôi nhà thực tế ở nhiều thành phố Bắc Mỹ.
Một xu hướng khác trong thế giới tiền điện tử là đầu tư vào bất động sản ảo. Bất động sản dựa trên chuỗi khối trong thế giới ảo đã tăng giá như một phần của cơn sốt thị trường NFT bắt đầu vào năm 2021. Một mảnh đất ảo trong thế giới trực tuyến dựa trên chuỗi khối Decentraland đã được bán với giá hơn 900.000 đô la gần đây. Trong thế giới ảo như Decentraland, Sandbox, Somnimum Space, mọi người có thể hiển thị NFT của họ, đi bộ xung quanh với bạn bè, thăm các tòa nhà và tham dự sự kiện. Đây có thể là một trò lừa bịp đối với nhiều người và nền tảng này có thể còn quá sớm, nhưng chắc chắn nó là một lĩnh vực thú vị, có thể sinh lời cho các nhà thiết kế để tận dụng khả năng của họ trong thế giới thực, đồng thời mở rộng sang thế giới ảo.
Thay đổi mô hình kinh doanh: Từ nhà tư vấn thành người sáng tạo nội dung
Các kiến trúc sư luôn phàn nàn rằng thật khó để tìm được những khách hàng tốt, hoàn toàn ủng hộ những ý tưởng sáng tạo của họ và thanh toán hóa đơn đúng tiến độ. Hầu hết các thiết kế sẽ mãi mãi ở trên giấy, chúng có thể bị từ chối vì đủ loại lý do, và hầu hết “kiến trúc giấy” là vô giá trị vì nó không được khách hàng công nhận. Ngay cả khi thiết kế của bạn cũng may mắn được xây dựng thì việc xây dựng nổi tiếng là tốn kém, mất thời gian và rất nhiều sự không chắc chắn. Rất nhiều cơ hội để bạn bị kiện khi dự án gặp trục trặc.
Xin lỗi vì thực tế phũ phàng, bên cạnh tất cả những điều đó, kiến trúc sư không còn là người kiến tạo bậc thầy trong xã hội hiện đại. Kiến trúc sư đóng vai trò là người quản lý dự án, cộng tác với các nhà tư vấn, kỹ sư, nhà thầu, khách hàng, quan chức chính phủ để thực hiện dự án. Và giống như các chuyên gia cung cấp dịch vụ khác, kiến trúc sư được trả lương theo giờ. Như nhà đầu tư Naval đã nói, “bạn sẽ không bao giờ trở nên giàu có khi thuê thời gian của mình”. Thay vì cung cấp các dịch vụ 1-1, các kiến trúc sư có thể sáng tạo lại các mô hình kinh doanh để cung cấp các sản phẩm/dịch vụ có thể mở rộng quy mô, giải pháp tái sử dụng và có thể mang lại lợi ích cho hàng triệu người dùng chứ không chỉ một khách hàng.
Metaverse cần nội dung lớn để giải trí cho người dùng. Chúng ta cần những trải nghiệm như công viên giải trí ảo, rạp chiếu phim ảo, buổi hòa nhạc ảo, sòng bạc ảo… hay bất cứ thứ gì bạn có thể đặt tên cho nó. Đối với các kiến trúc sư, Metaverse là một lãnh thổ nguyên sơ với đầy đủ khả năng và một Utopia không có sự ràng buộc của thế giới vật chất. Các kiến trúc sư có thể tạo ra các thiết kế độc đáo được hỗ trợ bởi NFT dành cho những người thích sưu tập tài sản có một không hai. Các kiến trúc sư cũng có thể xây dựng các tài sản kỹ thuật số như thành phố, tòa nhà, nội thất, tác phẩm điêu khắc, đám mây điểm, kết cấu… và bán chúng gấp nhiều lần cho thế giới ảo, trò chơi và phim. Điều này rất giống với môi trường làm việc mà các nghệ sĩ làm cho một trò chơi hoặc một bộ phim. Bên cạnh các thiết kế tĩnh, các kiến trúc sư cũng có thể phát triển công thức thiết kế mà người dùng có thể điều chỉnh thông số để tạo ra kết quả khác nhau, như tập lệnh Grasshopper hoặc tài sản kỹ thuật số Houdini.
Kiến trúc thường được tạo nên bởi một doanh nghiệp địa phương, tuy nhiên bạn có thể cung cấp các sản phẩm/kỹ thuật số trên toàn cầu. Có thể khó tìm thấy những khách hàng đánh giá cao thiết kế của bạn trong khu vực nhưng sẽ dễ dàng hơn nhiều để tìm thấy những người dùng thích sản phẩm của bạn trên toàn cầu. Giống như cuốn sách 1000 người hâm mộ thực sự đã tuyên bố, bạn có thể kiếm sống bằng việc làm những gì bạn yêu thích với một thị trường ngách.
Bất kể làm gì, hãy thử suy nghĩ như một người sáng tạo nội dung, tận dụng nỗ lực để tăng trưởng theo cấp số nhân, tìm cách thức mới trong rừng kỹ thuật số để tiếp thị bản thân trên các nền tảng khác nhau, tiếp cận người dùng tiềm năng với các nội dung chất lượng, giữ tương tác và phát triển trên cơ sở dữ liệu.
Làm thế nào để mở rộng biên giới từ thiết kế sang kỹ thuật số?
Bạn rất hào hứng với những cơ hội mới, nhưng làm thế nào để các nhà thiết kế có thể tham gia cuộc chơi?
Học hỏi từ ngành công nghiệp trò chơi
Chơi game là mẹo của metaverse, đặc biệt là các trò chơi sandbox ngày càng phổ biến, hiện có hình thức sơ khai của metaverse. Chẳng hạn như dòng GTA, Minecraft, Fortnite… tất cả đều mang lại trải nghiệm trò chơi tự do ở mức độ cao, nhiều trò chơi cũng cung cấp công cụ chuyên nghiệp để sản xuất nội dung mở rộng, nhằm làm phong phú nội dung trò chơi và kéo dài tuổi thọ cho game.
Chơi game cũng là một ngành liên quan đến kiến trúc sư rất nhiều. Các trò chơi như Simcity là một trò chơi xây dựng thành phố cổ điển mà rất nhiều nhà thiết kế đô thị cảm thấy hứng thú. Xây dựng thế giới trong trò chơi là quá trình xây dựng một thế giới trong tưởng tượng và rất giống với quá trình thiết kế trong đời thực. Ý tưởng 2D được các nghệ sĩ biến nó thành môi trường đáng tin cậy trong 3D. Đó là các phần mềm mà các kiến trúc sư ít nhiều đã quen thuộc: Blender, 3Ds Max, Maya, ZBrush, Substance Painter… và cả các game engine như Unity và Unreal.
Tìm hiểu một số lập trình
1. Think Like a (Software) Developer
Thiết kế tính toán không phải là một chủ đề mới trong lĩnh vực kiến trúc. Chúng tôi đã thấy các thuật ngữ như thiết kế chung, thiết kế tham số, thiết kế thuật toán. Thay vì chỉ dựa vào trực giác và kinh nghiệm của các nhà thiết kế thì hiện nay, các kiến trúc sư đã có thể trừu tượng hóa quá trình thiết kế, phân tách thành các hạng mục nhỏ hơn, xác định tham số hoặc ràng buộc có tác động đến đầu ra của thiết kế, lặp lại quy trình và tùy chọn, đưa ra quyết định cuối cùng dựa trên phân tích hợp lý. Tư duy tính toán là chìa khóa để mở rộng thiết kế giống như một nhà phát triển phần mềm.
Các công cụ như Grasshopper đã được áp dụng tốt trong lĩnh vực kiến trúc. Đó là một cách tiếp cận tốt để áp dụng các công cụ tính toán trong quy trình thiết kế.
Nếu bạn muốn học cách viết mã, Processing có thể là một ngôn ngữ tốt để học lập trình trong bối cảnh nghệ thuật thị giác. Python cũng là một ngôn ngữ tương đối dễ học và có ứng dụng rộng rãi trong phân tích/trực quan hóa dữ liệu/AI, phát triển web và các ứng dụng chung khác.
2. Tạo nội dung theo quy trình (PCG)
Trong máy tính, tạo nội dung theo lộ trình (PCG) là phương pháp tạo dữ liệu theo thuật toán chứ không đơn thuần là làm thủ công, thường thông qua sự kết hợp giữa thuật toán do con người tạo ra cùng khả năng xử lý ngẫu nhiên do máy tính tạo ra.
Trong đồ họa máy tính, nó thường được sử dụng trong các trò chơi điện tử và phim ảnh, cho phép các nhà phát triển tạo ra lượng nội dung lớn hơn, khả năng các trò chơi có nội dung vô tận.
Townscraper, một trong những trò chơi độc lập yêu thích của tôi là một ví dụ tuyệt vời khác về PCG. Người dùng có thể nhấp ngẫu nhiên và tạo ra các thành phố xinh đẹp dựa trên các ràng buộc tương tự như giải Sudoku.
Houdini là một công cụ tuyệt vời khi nhắc đến chủ nghĩa thủ tục, được thiết kế cho các nghệ sĩ làm việc trong lĩnh vực hoạt hình 3D và VFX cho phim, TV, trò chơi điện tử và thực tế ảo. Houdini mang thế giới lại với nhau thành một nền tảng duy nhất. Điều thực sự tách biệt Houdini với phần mềm hoạt hình 3D khác là bản chất thủ tục của nó. Sở hữu môi trường mở, cung cấp nhiều kịch bản thông qua API, tuy nhiên Python là ngôn ngữ được lựa chọn nhiều nhất trong Houdini.
CityEngine là một ứng dụng phần mềm mô hình ba chiều thương mại do Trung tâm R&D Zurich của Esri phát triển, chuyên về tạo dựng môi trường đô thị 3D. Sử dụng phương pháp tiếp cận mô hình, CityEngine hỗ trợ việc tạo ra các mô hình thành phố 3D quy mô lớn đến từng chi tiết nhỏ.
3. Thiết kế với trí tuệ nhân tạo
AI là một chủ đề nóng trong giới công nghệ, ứng dụng tuyệt vời trong nhiều lĩnh vực. Trong bối cảnh thiết kế, AI có thể được sử dụng để đào tạo máy học từ nội dung hiện có để tạo ra các nội dung mới. Trong số tất cả các nền tảng, GAN (Generative Adversarial Network) là một ngôi sao đang lên thu hút sự chú ý của chuyên gia thiết kế hàng đầu.
Cuối cùng, Kiến trúc sư có thể mang lại giá trị gì cho Metaverse?
Khủng hoảng nhận dạng kiến trúc trong nền kinh tế kỹ thuật số
Các kiến trúc sư đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng bản sắc trong thế giới vật chất. Họ đã từng là những người thợ xây dựng thành thạo, nắm rõ kiến thức và kỹ thuật xây dựng. Tuy nhiên, trong xã hội công nghiệp hiện đại, nhiều chuyên ngành như kết cấu, cơ khí, điện, ngân sách, quản lý xây dựng đã được tách ra khỏi chuyên ngành kiến trúc, phần còn lại chủ yếu là tạo mẫu, trực quan, cộng tác…
“Kiến trúc là một nghề cần rất nhiều thời gian. Nỗ lực thay đổi kiến trúc ít nhất cũng mất ít nhất 4, 5, 6 năm, và tốc độ đó thực sự quá chậm đối với các cuộc cách mạng đang diễn ra”. Phát biểu của Rem Koolhas, kiến trúc sư người Hà Lan từng đoạt giải Pritzker, đã chỉ ra khuyết điểm của nghề này, đó là cách nó thích ứng với sự thay đổi của xã hội và kỹ thuật ngày nay. Công nghệ đang tiến bộ và những “người ngoài cuộc” công nghệ đang hướng tới việc tái cấu trúc hoặc cách mạng hóa ngành công nghiệp AEC. Từ ngành công nghiệp đến học viện, chúng ta cần thay đổi để thích ứng.
Metaverse là một sân chơi mới mà các kiến trúc sư có thể tham gia cùng các ngành nghề khác. Nếu nghề kiến trúc đang cạnh tranh với các nhà thiết kế hoặc nhà phát triển trò chơi, chúng ta có thể mang lại giá trị bổ sung nào?
Kiến trúc làm cầu nối giữa thế giới vật lý và thế giới ảo
Trong nhiều thế kỷ, các kiến trúc sư đang dẫn đầu việc xây dựng thế giới vật chất. Đóng vai trò là người quản lý dự án để cộng tác với các bộ phận, từ đó cung cấp thông tin cho người dùng cuối. Nhờ vậy, kiến trúc sư có hiểu biết toàn diện về dự án, trong khi các nhà tư vấn khác nhiều khả năng chỉ quen thuộc với một phần của bức tranh toàn cảnh.
Với xu hướng tạo ra Digital Twin trong thực tế ngành AEC, các kiến trúc sư có thể đóng vai trò là cầu nối giữa thế giới thực và ảo. Theo Autodesk, các kiến trúc sư có thể chạy mô phỏng, dự đoán để tạo ra các kịch bản trong thế giới thực để vận hành các tòa nhà chưa xây. Công nghệ kỹ thuật số song song sử dụng dữ liệu từ các cảm biến được kết nối, từ đó kể câu chuyện về tòa nhà trong suốt một vòng đời, từ thử nghiệm đến sử dụng trong thế giới thực. Với dữ liệu loT, các kiến trúc sư có thể đo lường chỉ số cụ thể về sức khỏe và hiệu suất của tòa nhà, chẳng hạn như nhiệt độ và độ ẩm, nâng cao trải nghiệm thể chất.
Sẽ có rất nhiều ứng dụng thú vị trong metaverse lưu trữ công nghệ kỹ thuật số song song, hoặc quét dữ liệu đám mây điểm và phép đo quang của địa điểm trong thế giới thực. Chỉ cần sáng tạo để sử dụng nội dung, quản lý trải nghiệm và tương tác cho 2 bên.
Trách nhiệm xã hội trong thế giới ảo
Kiến trúc sư là những người biết lắng nghe và giao tiếp, bắt đầu từ việc lắng nghe để hiểu khách hàng muốn gì và cộng đồng cần gì. Bên cạnh việc phục vụ khách hàng, các kiến trúc sư có xu hướng đặt tác động xã hội và trách nhiệm lên hàng đầu để phục vụ cộng đồng nói chung.
Kiến trúc là biểu hiện của văn hóa. Chúng tôi cố gắng hiểu một bối cảnh văn hóa nhất định, liên quan đến ngôn ngữ, tính lịch sử của thời điểm và lối sống trước khi thiết kế ý tưởng. Mặc dù metaverse không dành riêng cho vị trí cụ thể, nhưng người dùng đến từ các nền tảng văn hóa khác nhau và các kiến trúc sư có thể thiết kế các metaverse bản địa có đầy đủ sự hòa nhập văn hóa ấy.
Giá trị của kiến trúc
Đây là một chủ đề sâu sắc và tôi chỉ muốn trích dẫn lại lời của Rem Koolhas: “Kiến trúc đứng bằng một chân trong thế giới 3000 năm tuổi và một chân khác trong thế kỷ 21. Sự thăng bằng như múa ba lê này khiến cho nghề nghiệp của chúng tôi có chiều sâu đáng ngạc nhiên. Có thể nói rằng, chúng tôi là nghề lưu giữ ký ức, hoặc nghề cuối cùng có nguồn gốc từ 3.000 năm trước và vẫn có sự liên quan mật thiết đến ngày nay. Ban đầu, tôi nghĩ rằng chúng tôi thực sự đã lạc lối trước hiện tại, nhưng thật sự, những gì chúng tôi mang đến cho hiện tại là ký ức”.
Lịch sử giống như một tấm gương mà khi nhìn vào đó, chúng ta sẽ thấy mỗi lần là một lần phản chiếu mới. Giá trị của kiến trúc thay đổi theo lịch sử. Từ “Ổn định, tiện ích, vẻ đẹp” thời La Mã đến “7 ngọn đèn kiến trúc” (Hy sinh, chân lý, quyền năng, sắc đẹp, cuộc sống, sự vâng lời và trí nhớ) của Ruskin vào thế kỷ 19. Từ “Hướng tới một kiến trúc” của Le Corbusier đã mở ra các kiến trúc hiện đại trong thế kỷ 20 để loại bỏ trang trí và các hình thức thuần túy như tinh thần mới của thời đại công nghiệp, đến ngôn ngữ khuôn mẫu của Christopher Alexander đã ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ thuật phần mềm.
Chúng ta cần xác định những giá trị mới của kiến trúc trong thời đại kỹ thuật số. Đây là một câu hỏi mở cho độc giả của tôi. Chúng ta càng có thể xác định và triển khai giá trị của kiến trúc tốt hơn thì chúng ta càng có thể tạo ra một metaverse phi vật chất tuyệt vời.
Metaverse đang mở ra kỷ nguyên mới và phát triển. Các bạn kiến trúc sư thân mến, bạn đã sẵn sàng chưa?
Ibstac Architects & Planners
Biên dịch từ Archdaily.com
